1924 teki Beytüşşebap olayı...

1924 TE Kİ BEYTÜŞŞEBAP OLAYI

Türkiye,Lozan Antlaşması ile topraklarına katamadığı Musul için,Kürtler ile Nasturiler arasında sorun çıkarıp,fiili bir durum ile sonuca gitmeye çalışmaktadır.

"Türkiye , Musul probleminde bu durumu avantaja çevirmek ister ve Nasturi lideri Marşımon'u öldürtmek için İran Kürdistanı lideri Simko ile ilişkiye girer . Böylece onu kullanarak hem Nasturilerin yurtdışına sürülmelerini hem de Kürtleri yanlarına çekmeyi sağlamayı hedefler.

Bunu gerçekleştirmek için de Mezdeki aşiretine ait Albek kazasına bağlı sekiz köyü Simko'ya verir, ayrıca tutuklu olan oğlu Hüsrev'i de serbest bırakarak bir subay emrindeki on asker refakatinde önce Van'a, oradan da Simko'nun bulunduğu Qeratu köyüne gönderir. Daha sonra Türkiye'nin teşviki ve yardımı ile Simko, Süryani lider Cilo Patriği Benyamin Mar Şamon'u görüşme bahanesi ile tuzağa düşürerek öldürtür (16 Mart 1918).

Bunun üzerine Nasturiler 7 Ağustos 1924'te kendilerine düşmanca davranan Hakkâri valisine ve beraberindeki askeri birliğe Han gediği bölgesinde saldırarak valiyi esir alır. Bir binbaşı ile üç asker de öldürülür. Bu olay üzerine bölgeye çevre illerden askeri birlikler kaydırılır.

Nasturilere karşı kaydırılan birliklerden biri de Şırnak'ta bulunan 7. Kolordu 2. Tümen'e bağlı 18. Piyade Alayı'dır. Bu alayda, Azadî Örgütü'ne bağlı subaylar ve alayın yarısına yakın Kürt asker mevcuttur.

Bu nedenle Azadî açısından önemlidir. Yüzbaşı İhsan Nuri (Azadî Örgütü Siirt Şube Başkanı), Teğmen Ali Rıza (Alay Komutan Yaveri Yusuf Ziya Bey'in kardeşi), Vanlı Teğmen Hurşit (Ertuşi aşiretinden) ve Teğmen Rasim ile Mardinli Teğmen Tevfik Cemil bu alayda görevli Azadî üyeleridirler.''( Dr.M.Emin Sever ,''Kürt Tarihinde Bir Kesit,Azadi Örgütü ve Cibranlı Xalit Bey ,Avesta Yayınları ,2023-İSTANBUL,Sayfa 128)

3/4 Eylül 1924 'te meydana gelen bu olayı ,1929 yılı, Ağrı direnişi sırasında tanıştığı,İhsan Nuri Bey ile diyalogu,Türkiye'ye döndüğü 1939 yılına kadar devam edecek olan Hüseyin Paşa'nın oğlu Nadir Bey'e sorduğum da,aldığım cevap şöyleydi,'' Askerlerinin çoğu ,Alay ve bölük komutanlarının yardımcılarının hepsi Kürtlerden oluşan bir askeri birlikmiş. Kürt subaylar arasında yapılan bir toplantıda,her Kürt subayın kendi komutanını derdest edip, Alayı ele geçirme kararı alınıyor.Olayın, Beytüşşebab gibi Kürdistan'ın kalbi bir coğrafyada ve Kürt askerlerin çoğunlukta olduğu bir birlikte olması planın başarıya ulaşmasını garantiliyor gibiymiş.

Her Kürt subayının kendi komutanını ele geçirme planı sırasında,Alay Komutanını derdest edecek olan Teğmen Ali Rıza Bey'in, heycanlanıp paniklemesi ,Alay komutanını şüphelendiriyor. Baskın çıkan Alay komutanının ,Yusuf Ziya Bey'in kardeşi Teğmen Ali Rıza'yı yakalaması bütün planı bozuyor. Bunun üzerine ,Vanlı Teğmen Hurşit Zaxo'ya kaçıyor, Yüzbaşı İhsan Nuri , Teğmen Rasim ve Teğmen Tevfik Cemil önce Şırnak'a, oradan da Güney Kürdistan'a geçerek ingilizlerin yanına gidiyorlar. İhsan Nuri Bey ve Rasim daha Sonra İran'a, Sımko Ağa'nın yanına geliyorlar. Türkiye'nin desteklediği Simko Ağa ile İran'ın desteklediği akrabası Emer Xan arasında çatışmaların yoğunlaştığı bir dönemdir.

Emar Xan'ın savaşta galip gelmesi üzerine Simko Ağa Türkiye'ye kaçıyor. Bu çatışmalar sırasında Emer Xan yanlıları Teğmen Rasim'i öldürürler.İhsan Nuri'de , İran Devleti tarafından Zencan'a yerleştiriliyor. İhsan Nuri, sonrada oradan kaçıp Birinci Meclis üyesi Heyderanlı Hasan Sıddık Haydari'nin( Nadir Süphandağ'ın kayınbiraderi) Hoy'daki (Xoy) evine sığınıyor''.