MED İMPARATORLUĞU (2)

Bu kısa tasvirden Medlerin yerleşik bir topluluk olduğu, göçebe olmadıkları gibi önemli bir bilgiye ulaşırız.

Merkezi yerde oturan bir Med derebeyi hakkında bilgimiz olur ancak hükmettiği bölgenin büyüklüğü hakkında kesin bir fikir edinemeyiz. 1200 ‘’şehir’’ kavramını kelime anlamıyla değil, daha çok köy benzerleri yerleşmeler olarak yorumlamak doğru olur. Ayrıca Medlerin askeri özellikleri hakkında, en azından Asur bakış açısı ile bilgi ediniriz. Nitekim Asur kralı, 140 Med atlısını sürdüğünü anlatır ve daha geç dönem kaynaklarda Medler hep süvari alayları ile bağlantılı olarak karşımıza çıkar. Medlerin yaşadığı bölge bundan sonra daima Assur hükümdarlarının ilgi alanlarının odak noktası olmuştur.

 Asur kralı III. Adat-Nirari (M.Ö. 810-783) Medlere karşı toplam 8 askeri sefer girişiminde bulunur. Bu bölgenin belirgin bir şekilde Asurluların at ihtiyaçları konusunda gittikçe daha önemli bir tedarikçi olduğu ortadadır. Daha önce iç anadolu yaylalarından at elde ederken şimdi gözleri MED topraklarına kaymıştır. O güne kadar sadece yağmalama seferleri ile yetinen Asurlar M.Ö. 8. Yüzyılın 2. Yarısından itibaren bu bilgiyi sürekli olarak kontrol altında tutmaya çalışmışlardır.

Daha önemli olanı bu dönemde Medler üzerine edindiğimiz bilgilerdir. Artık söz konusu olan Med Krallığı değil, çok sayıda küçük bölümlü yönetim birimleri ve derebeyliklerdir. Medler krallar tarafından değil ‘’Fiehir’’ "Mir" diye isgimlendirdikleri derebeyleri tarafından yönetilmektedir. Zagros Dağları’ndan Hazar Denizi’ne uzanan geniş bir idari bölgeye dağılmışlardır. Merkezi kuşağı, Babil Ovası’nı İran Yaylası’na bağlayan, büyük Horasan yolu oluşturur. Kaynaklarda, medlere ait bir birime bağlı olma duygusundan hiç bahsedilmez. Fiehir derebeyleri, sadece kendi hükmettikleri alanlara odaklanmışlardır. Bölgesel bir devlet kurma çalışmalarına hiç rastlanmaz.

Kurulan Asur eyaletleri, en azından Asur kralı Asarhaddon (M.Ö. 680-669) dönemine kadar imparatorluğun bir parçası olarak kalır. Krallık sınırları dışında da Medlerin yaşadığı kesinlik kazanmaktadır. Zira, Sanherib (M.Ö. 704-681) döneminden itibaren, Asur yazıtlarında ‘’uzak Medler’’ olara betimlenen yeni bir tanım ortaya çıkar. Bu da büyük olasılıkla Asur egemenliğinin sınırları dışında yaşayan Med derebeylerini karakterize eder. Ayrıca Asarhaddon’un hükümdarlığı döneminde, küçük Med derebeyleri ,Ninova’nın fethi ve Asur krallığının sona erdirilmesi ile yapılmış, ‘’Bağımlılık Anlaşmaları’’ndan bahsedilir. Bunlar olasılıkla sadece basit sadakat görevlerinin belgeleri değil, daha çok Med ordusunun, silahlı saray muhafızı olarak Asur kralının hizmetinde kullanıldıklarının kanıtıdır. Küçük Med derebeylerinin toprakları böylece Asur imparatorluğunun parçası haline gelmiştir. Ancak üç yüz yıl süren Med'lerin Asurlulara karşı savaşını,yine Heredot anlatmaktadır.Üç yüz yıl süren savaşlardan sonra Med'ler Asur köleci imparatorluğunu yıkar,Ninovayı yakarak tarihten silerler. Mitolojik olarak bu Demirci Kawa hikayesinde anlatılır.

Asur İmparatorluğu’nun çöküşüne kadar Medler hakkında başka bilgiye rastlanmaz. Bu durum tekrar M.Ö. 615 yıllarında değişir. Ön Asya’nın politik manzarası bu dönemde dramatik bir şekilde dönüşür. Keldani Hükümdarı Nabopolassar’ın (M.Ö. 625-605) başlattığı ayaklanma ile Babil, Asur hakimiyetini kaybeder ve Asur İmparatorluğu zor duruma düşer. Bu dönemin politik olayları ile ilgili en önemli bilgileri ‘’Ninive(Ninova) Kroniği’’ adı verilen kaynaktan öğreniriz. Bu çivi yazısı belge oldukça sağduyulu bir üslupla politik olayları yıl yıl belgeleyen tarihsel metinlerin Babilde yaygın olan bir parçasıdır. Yıllıkta, M.Ö. 615 yılı için, Medler ve Babillilerin artık Asurlulara karşı birlikte hareket ettikleri anlatılır M.Ö. 614’de Medler, tek başlarına, en önemli asıl yönetim şehri Asur’u fethetmeyi başarır ve bunun üzerine liderleri Umakistar ve Nabopolassar resmi bir dostluk antlaşması yapar. Ona artık ‘’ şehir derebeyi ‘’ Değil, kral denilmektedir ve dikkat çekecek kadar politik güce sahiptir.Bu kişi Hetedot’un kanıtladığı ,Ninova’nın fethi ve Asur Krallığı’nın sona erdirilmesi ile de bağlantı kurduğu Med Kralı Kyaksares ile özdeştir.

Bu şehrin fethi de Ninova Kroniği’nde kanıtlanır.M.Ö. 612 de Medler ve Babilliler ordularını birleştirerek Asur başkentini ele geçirirler.Son Asur Kralı Asur-uballit Harran’a doğru geri çekilir.Fehir , M.Ö. 609 da,Babil Veliahtı Nebukadnezar tarafındsan alınır ve böylece Asur Krallığı tamamiyle çöker.Medlerin bu batı seferinde oynadıkları rol kesin olarak Ortadoğu liderliğidir. Med'lerin artık Mezopotamyada politik açıdan baskın güç oldukları görülür.Bu güç birliği daha sonra,Asurluların müttefikleri mısırlıları da Suriye ve Filistin’de sürer ve Asur İmparatorluğu’nun varisleri olarak tarih sahnesinde yer almaya devam eder. Artık tüm mezopotamyada olduğu gibi,giderek Asya ve Afrika'da da etkili olmaya başlayan Medya dönemi başlamış oluyor. Ardından annesi MED soylusu olan Kyrosun Medyayı fethine kadar yüz yıl geçer.

Anlatılara göre,Babl’in baş tanrısı Marduk ve Sin,Nabonid’n in rüyasına girerek, Umman-Manda Kralı Istumengu’nun kudretinin tamamıyla sona erdiğini söylemişlerdir. ‘’Anşan Kralı’’ Kyros ona karşı gelecektir ve Umman-Manda hakimiyetini sona erdirecektir. Istumengu’yu da klasik kaynaklardan tanımaktayız.O da Heredot’un bahsettiği son Med Kralı Astyages ile özdeştir. Anşan günümüzde,İran’ın Fars eyaletinde yer alır. Kendini Pers kralı değil Anşan Kralı olarak tanımlayan Kyros,burada gücünün merkezini kurar ve Istumengu’yu devirip gücünü Orta Zagroslara kadar yayar,ardından artık Medya Pers imparatorluğunun sınırlarına girer ve onlarla ortak hareket ederler.

Medlerin yaşadığı coğrafya zengin tarım arazileri ve pastoral yaşama uygun otlaklar barındırıyordu. Bugüne kadar Med’lere ait birçok bilgi, belge bize bu nedenlerden dolayı MED ülkesinin istilaya uğradığını göstermektedir. MED ülkesinin stratejik konumu bugün bile istilaya uğramasının nedeni olmaktadır.